داستان‌های  کودکانه‌ای که محبوب بزرگ تر‌ها شدند

روزنامه خراسان - نیلوفر عیدی: شاید آن چه داستان های کودکانه را برای بزرگ ترها دلخواه می کند، عطش همیشگی آن ها برای شنیدن حقیقت به زبانی ساده و صادقانه است. داستان هایی که لحن کودکانه آن ها برای بچه ها داستان را قابل فهم و برای بزرگ ترها صورت نمادین یا شاید حتی کنایه آمیز پیدا می کند تا به آن ها بگوید چیزی را که در بزرگ سالی نایافته آن هاست، باید جایی در دنیای کودکان جست و جو کنند. در این مطلب به معرفی چند نمونه از محبوب ترین داستان های کودکانه ای پرداخته ایم که مورد استقبال بزرگ ترها واقع شده است.

قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب

این مجموعه داستانی توسط «پدر ادبیات کودک و نوجوان» نوشته شده است. «مهدی آذر یزدی» این کتاب را در سال 1336 نوشت و در سال 1342 برای همین کتاب موفق به دریافت جایزه یونسکو شد. قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب داستان‌های کهن را به زبانی ساده و قابل فهم بیان می‌کند و شاید به همین دلیل مورد استقبال بزرگ‌ترها هم قرار گرفته است. این داستان تا کنون به چهار زبان زنده‌ دنیا ترجمه شده است: اسپانیایی، ارمنی، چینی و روسی. این اثرشامل هشت جلد است که در هرکدام یکی از داستان‌های کهن به تفصیل بیان شده است: کلیله و دمنه، مرزبان نامه، قابوس‌نامه، مثنوی و... .

شازده کوچولو

حدود هشتاد سال دارد اما وقتی حرف می‌زند، کودک ده ساله‌ای می‌شود که در قصه‌های کودکانه‌اش جانوران بی‌زبان از آدم‌های اطرافش همزبان‌ترند یا جوان بیست و چند ساله‌ای که سرسختانه دنیا را شبیه ایده آل‌های ذهنی خودش می‌خواهد. گاهی هم عاقل مردی چهل ساله می‌شود که پشت مفاهیم ساده و پر تکرارش گوشه‌های دنج و دست نخورده ای از مفاهیم عمیق دارد. «شازده کوچولو» کتابی است که با لحن کودکانه‌اش عناوین مهمی را برای تمام سنین بیان می‌کند و مخاطبش در هر سنی که باشد، مفهوم مد نظر «آنتوان دوسنت اگزوپری»، نویسنده این کتاب، را به تناسب ظرف ادراکش دریافت می‌کند.

از دسامبر 1943 که شازده کوچولو منتشر شد تا اکنون که حدود هشتاد سال از انتشارش می‌گذرد، بیش از 200 میلیون نسخه از این کتاب به چاپ رسیده و توسط بیست نفر از مترجمان ایرانی ترجمه شده است. داستان محبوبی که ایده اولیه‌اش زمانی در ذهن سنت اگزوپری شکل گرفت که هواپیمای او به ناچار در صحرای آفریقا فرود آمد و همان طور که در داستان هم می‌خوانیم، شخصیت اصلی داستان در اولین مواجهه اش با زمین به صحرای آفریقا می‌رسد و با یک مار همزبان می‌شود.

شازده کوچولو زبان دغدغه‌مندی های سنت اگزوپری است برای بیان فلسفه خاص خودش از عشق و دوست داشتن به شیوه‌ای سوررئالیستی. اگزوپری در این داستان زیر چتر واژه «آدم بزرگ‌ها» تمام خلقیات بد آدم‌ها را با زبانی ساده، روان و دلپذیر به باد انتقاد گرفته است. او تمام کتاب هایش را برمبنای تجربیات شخصی و احساسات درونی خودش نوشته است و شاید بتوان گفت چیزی که او را برای اولین بار به عنوان یک نویسنده مطرح کرده، انتشار کتاب «پرواز شبانه» اش با مقدمه‌ «آندره ژید» بوده است. با این حال، بدون شک باید گفت بار زنده نگه داشتن نام او در تمام این‌سال ها روی دوش شازده کوچولو بوده است.

بابالنگ دراز

جودی از آن آدم هایی است که ممکن است هرآن آرزو کنید که یک نمونه از اصلش را در کنارتان داشته باشید! دختری جسور، رک و شیرین زبان که ماجرای سال های تحصیلش در کالج را درقالب نامه هایی خطاب به جرویس پندلتن، حامی مالی‌اش، نوشته است. جودی برای بیان زشتی بعضی رفتارها عموما به خودش خرده می‌گیرد، گاهی هم لحنش ناصحانه می‌شود و در قالبی تمثیلی به بابالنگ دراز و در حقیقت خطاب به مخاطبان کتاب، جمله‌هایی ساده و در عین حال پر مغز می‌گوید. مثل وقتی که در یکی از نامه‌ها در مذمت مصرف گرایی و تجمل می‌نویسد: «بابالنگ دراز عزیز: شرم آور است که آدم پولش کم باشد و کت‌هایش زیاد!» درواقع می‌توان گفت بابالنگ دراز رمانی نامه نگارانه است که «جین وبستر»، نویسنده‌ این کتاب، برای بیان منظورش از این شیوه بهره گرفته و اتفاقا بابالنگ دراز موفق ترین اثر اوست. داستانی که اولین بار در یک مجله‌ آمریکایی منتشر شد و سرانجام در سال 1912 به صورت کتاب درآمد. وبستر در سال 1915 «دشمن عزیز» را به عنوان دنباله‌ای برای بابالنگ دراز نوشت.

پینوکیو

شاید «کارلو کلودی» این کتاب را بر مبنای این فرضیه نوشته باشد که هر عمل ناپسند یک نمود خارجی دارد! پینوکیو یک عروسک چوبی است که پدر ژپتو برای فرار از تنهایی او را ساخته است. یک شب آرزو می‌کند که پینوکیو پسر واقعی او باشد و آرزویش توسط فرشته‌ای برآورده می‌شود. پینوکیو جان می‌گیرد اما همیشه از این که جسمی متفاوت با پسربچه‌های همسن و سالش دارد، رنج می‌کشد و برای این که به پسربچه‌ای واقعی بدل شود، حاضر به انجام هرکاری است. یکی از عادات رفتاری او دروغ گویی است و با این که همیشه دراز شدن بینی‌اش دروغش را فاش می‌کند اما باز هم وفادارانه پای این عادت می‌ایستد!

شاید کارلو کلودی دراز شدن بینی پینوکیو را به عنوان نمود خارجی عمل ناپسندی مثل دروغ معرفی می‌کند. پینوکیو پسربچه‌ جسوری است که عاقبت چوب جسارتش را می‌خورد و در دام گربه‌ مکاری می‌افتد و در این بین ماجراهای متفاوتی را از سر می‌گذراند. کلودی روزنامه نگار، منتقد و مترجم ایتالیایی است که آثار محبوبی همچون شنل قرمزی، گربه چکمه پوش و زیبای خفته را به زبان ایتالیایی ترجمه کرده است. او طی سال های فعالیتش در روزنامه‌ها و نشریات مطرح ایتالیا به شهرت رسید و با خلق پینوکیو در سال 1883 یکی از برجسته ترین نویسنده‌ها در حوزه‌ ادبیات کودک و نوجوان شد.

سرود کریسمس

وقتی اسم «چارلز دیکنز» در میان باشد، روشن است که با داستانی خوب و جان‌دار طرفیم. نویسنده‌ای که بیشتر آثار خوب در حوزه کودک و نوجوان متعلق به اوست: الیور توئیست، دیوید کاپرفیلد، داستان دوشهر، آرزوهای بزرگ و... سرود کریسمس از آن دست داستان هاست که در ذهن مخاطبانش بیشتر با نام شخصیت اصلی داستان یعنی «اسکروج» نقش بسته است. اسکروج تاجر ثروتمند، خسیس و بداخلاقی است که با پا درمیانی سه روح، راهی را که در طول عمر چند ده ساله‌اش نرفته است یک شبه می‌رود. وجه تسمیه این داستان که در سال 1843 نوشته شده، این است که همه چیز از صبح کریسمس آغاز می‌شود.

وقتی خواهر زاده اسکروج برای جشن کریسمس او را دعوت می‌کند اما اسکروج با بد خلقی دعوتش را رد می‌کند و علاوه بر آن به کارمندش هم مرخصی نمی‌دهد و وادارش می‌کند سرکار بماند. حوالی غروب اسکروج به خانه می‌رود و ناگهان با روح شریک قدیمی‌‌اش مواجه می‌شود. روح شریکش به او می‌گوید امشب منتظر سه روح دیگر باشد که هرکدام پیام هایی برای او دارند. اسکروج توسط این سه روح حوادثی را در گذشته، حال و آینده مشاهده می‌کند. حوادثی که شخصیت او را به کلی تغییر می‌دهد و از او مردی سخاوتمند، مهربان و اجتماعی می‌سازد. دیکنز در این داستان مخاطبانش را به عاقبت اندیشی دعوت می‌کند و با بیان فرصت کوتاه زیستن در کنار هم ارزشمندی محبت را به شیوه‌ای دلپذیر برای مخاطب کودک و بزرگ سالش تصویر می‌کند.

قصه‌های مجید

نوستالژی ویژه‌ دهه هفتادی‌ها! خاطرات روزمره‌ مجید، پسر نوجوان اصفهانی که با مادربزرگش، بی بی، در یکی از خانه‌های قدیمی و اصیل اصفهان زندگی می‌کند. لهجه‌ شیرین، بیان صریح و نگاه بی ملاحظه‌ مجید به اتفاقات پیرامونش از جذابیت‌های خاص شخصیتی اوست که وقتی با لهجه‌ شیرینش می‌آمیزد جلوه‌ طنازانه‌ای به داستان می‌بخشد. «هوشنگ مرادی کرمانی» این کتاب را در سال 1364 آفرید و «کیومرث پوراحمد» با ساخت سریالی برمبنای همین کتاب در دهه‌ هفتاد، خاطره‌ قصه‌های شیرین این کتاب را برای سال های سال ماندگار کرد.